Liefde en romantiek à la Disney? Dusnie.

Leestijd: 6 minuten Geschreven door Jodi

Romantische films: de liefde spat ervan af. Het typische verhaal waarin je personages volgt die verliefd worden, onenigheid krijgen, maar altijd weer bij elkaar komen. En altijd op een sprookjesachtige manier zoals nét voor vertrek het vliegtuig tegenhouden, of een schoen vinden waar de (vrouwen)voet precies inpast. “Yeah right”, roep ik geërgerd naar de tv, terwijl ik nog een handje popcorn in m’n mond prop. Al dit soort films lijken het ideaalbeeld van liefde te portretteren, maar wat doet het eigenlijk met ons eigen beeld van liefde en romantiek? 

Een hele belangrijke vraag, want we spenderen veel van onze tijd voor de televisie, laptop of ander device om naar films of series te kijken. Romantische films en series zijn daarbij een veelgekozen genre. Volgens onderzoek kijken we naar deze films omdat we wat willen leren over liefde en relaties (je moet het immers zelf maar uitzoeken in het leven), en omdat het héérlijk is om relaties te zien lukken ondanks alle obstakels die hoofdpersonen vaak tegenkomen. Het is dus ontzettend interessant om te kijken of onze ideeën en verwachtingen over liefde en relaties overeenkomen met datgene dat wordt geportretteerd in films en series. Althans, dat vind ik…!

DISNEY WANNABE
Romantische, dramatische films hebben vaak een verhaallijn waar het maar om één ding draait: het vinden van de ware liefde. In veel van de oudere Disney-films is er sprake van liefde op het eerste gezicht, worden karakters ‘zomaar’ verliefd op een willekeurige prins(es) en leven ze ineens binnen enkele minuten nog lang en gelukkig. Hiermee gaan ze natuurlijk voorbij aan een essentieel onderdeel van een relatie, namelijk de moeite die het kost om een gezonde relatie tot stand te brengen én te behouden. Daarbij komt dat deze verhalen pas eindigden op het moment dat de liefde is gevonden (oftewel: eind goed, al goed). Op die manier wordt al vroeg in de jeugd een (onrealistische) opvatting gevormd over liefde en sociale normen. Wie naar Sneeuwwitje keek, zag bijvoorbeeld hoe ze als schoonmaakster werd ingezet voor zeven mannen, vervolgens een slechte keuze maakte door een giftige appel aan te nemen en uiteindelijk werd gered door een kus van, jawel, een prins. Kinderen die de film kijken (en het verhaal naspelen door de prins of prinses te imiteren als versterkende factor), ontwikkelen daarmee eenzelfde beeld van gender en liefde. Dit wordt ook wel zelf-socialisatie genoemd: waarde en normen behorend tot liefde worden overgenomen en eigen gemaakt.

Voor meer info over de representatie van gender in veel Disney-films en hoe dit zich heeft ontwikkeld in modernere idealen (van het vinden van een prins naar het vinden van de juiste prins) zie dit, dit, en dit artikel.

“Je partner weet toch zonder iets te zeggen óók wel waarom je boos bent?!”

STRUGGLES EVERYWHERE
Zo hebben ogenschijnlijke onschuldige films dus wel degelijk invloed op hoe je over liefde en romantiek denkt. Ook in huidige filmproducties (zie bijvoorbeeld The Proposal, maar ook To All The Boys I Loved Before, The Age Of Adaline, The Holiday) is dit terug te zien. Al deze films hebben gemeen dat ondanks de hoofdpersonen strugglen in het vinden van liefde, ze deze struggles altijd weten te overwinnen. En wederom geldt dan: eind goed, al goed. Daarbij zijn het vaak struggles van buitenaf die het hen moeilijk maken en is het eigenlijk altijd duidelijk dat personages diep van binnen bij elkaar horen. Door een bepaalde idealisering van liefde en daten door sociale normen die we hebben overgenomen van dit soort films en series, denken we dat alle obstakels die we tegenkomen overwonnen moeten kunnen worden, áls het maar met ‘de ware’ is. En dat onze ware liefde ergens moet rondlopen, dat ons instinct ons vanzelf naar diegene zal brengen en dat een speciaal gevoel je als vanzelf overspoelt als je deze dan eindelijk ontmoet. Of dat we als partners aan één blik genoeg moeten hebben (bijv. het idee dat je de ander niet hoeft te vertellen waarom je boos bent, dat weet diegene toch zelf wel?!?!), en dat de man (in tegenstelling tot de vrouw in heteroseksuele relaties) initiatief moet nemen tijdens dates. Volgens de differentiële cultivatie-theorie nemen we bovengenoemde ideaalbeelden van romantiek het meest over op het moment dat we vaker romantische films kijken.

Best logisch. We zien namelijk keer op keer hoe karakters in (romantische) films zich gedragen, wat daar de consequenties van zijn, en passen dat (al dan niet onbewust) toe op ons eigen gedrag en overtuigingen (zie wederom de sociale cognitie-theorie over massacommunicatie van Bandura). Het echte leven, waar helaas geen permanente romantische zonsondergang bestaat, kan daardoor ineens flink tegenvallen. En dus blijven we vaak verwachtingsvol zoeken naar dat ene speciale gevoel, waardoor we minder snel tevreden zijn in relaties en minder geneigd zijn om problemen op te lossen. In plaats daarvan maken we het uit of verbreken we het contact. Immers: obstakels zouden alleen van buitenaf hoeven te komen. Aan onszelf mag het niet liggen.

“In het echte leven bestaat helaas geen permanente romantische zonsondergang”

HOE HET ÓÓK KAN
Bovenstaande blijkt met name van toepassing op jongeren (jonge meisjes vooral). Volgens communicatiewetenschapper Merel van Ommen komt dit doordat jonge kijkers minder ervaring hebben in de liefde, waardoor ze een geportretteerd romantisch ideaal als richtlijn gebruiken. Naarmate we ouder worden, worden we geconfronteerd met ervaringen die onze idealen doen wankelen. Simpel gezegd betekent dit dat we inmiddels zelf hebben ondervonden dat liefde écht niet alleen maar rozengeur en maneschijn is, en tot de ontdekking zijn gekomen dat er in liefde ook ruimte moet zijn voor jezelf en je eigen leven. Juist series als Gossip Girl (die wat betreft liefde vol zit met antihelden) kunnen dan worden gebruikt als een soort moreel kompas: de langlopende verhaallijnen kiezen geen partij en er worden flink wat keuzes gemaakt, maar als kijker word je gedwongen om zélf na te denken over wat goed en fout is. De serie geeft daar geen antwoord op, waardoor je constant voor morele uitdagingen wordt gesteld. Op die manier bieden romantische dramaseries kijkers de kans om hun ideeën te kunnen toetsen over wat hoort en niet hoort in de liefde. 

Wees vanavond dus vooral niet al te huiverig om een romantische film of serie te kijken. Op z’n tijd kan dat echt geen kwaad. Sterker nog: romantische dramafilms en -series kunnen je juist handvatten bieden om zélf een beeld te vormen over wat ‘goed’ en ‘fout’ is in de liefde.

Maar, tuurlijk: wat je kijkt en hoort beïnvloedt wel degelijk je gedrag, denkbeelden en overtuigingen. Nog méér naarmate je meer romantische films en series kijkt. Je bewust zijn van het feit dat je een ideale werkelijkheid wordt voorgeschoteld, is al een begin. Films zijn immers nog altijd een vorm van entertainment (wie zou er in godsnaam anderhalf uur kijken naar een tevreden getrouwd stel dat elke avond knus op de bank een kop thee drinkt?). Maar weet dat liefde, net als het leven in het algemeen, ups en downs heeft en vol obstakels zit (en het ook oké is als blijkt dat liefde niet alles overwint). Gelukkig maar, anders was er geen donder aan.